Bugün nereye baksak plastikten üretilmiş bir eser görmek mümkün. Su şişeleri, yiyecek kapları, araba kesimleri, telefon kılıfları, kıyafetler ve hatta tıbbi malzemeler… Plastik, çağdaş dünyanın vazgeçilmez gereçlerinden biri haline geldi. Pekala, plastik ne vakit icat edildi? Birinci plastik nasıl ortaya çıktı ve vakitle nasıl bu kadar yaygınlaştı?
İşte plastiğin icadının ve gelişiminin farklı hikayesi!
Plastik Nedir?
Plastik, karbon bazlı polimerlerden oluşan ve ısı yahut basınç altında şekillendirilebilen sentetik yahut yarı sentetik bir materyaldir. Günlük hayatta kullanılan plastikler çoklukla petrol, doğal gaz ve bitkisel kaynaklardan elde edilir. Hafif, esnek, güçlü ve düşük maliyetli olması nedeniyle, plastikler geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Plastiğin Keşfi: Doğal Polimerlerden Sentetik Üretime
Plastiğin tarihi, doğal polimerlerin işlenmesiyle başlar. 19. yüzyılda bilim insanları, doğal kauçuğun özelliklerini geliştirerek farklı materyaller üretmeye çalışıyordu. Birinci ticari plastik, 1862 yılında İngiliz kimyager Alexander Parkes tarafından geliştirilen Parkesin oldu. Parkes, doğal selülozu kimyasallarla birleştirerek sert ancak esnek bir materyal üretmeyi başardı. Fakat üretim maliyetinin yüksek olması nedeniyle Parkesin yaygınlaşamadı.
Selüloit: Birinci Kullanışlı Plastik
1869 yılında Amerikalı mucit John Wesley Hyatt, selülozu kafur ile birleştirerek selüloit ismi verilen birinci ticari plastik malzemeyi üretti. Selüloit, başlangıçta bilardo topları yapmak için kullanıldı, fakat daha sonra sinema şeritleri, takılar ve bıçak sapları üzere birçok alanda yer aldı. Selüloit, esnek ve hafif olmasına karşın yanıcı bir malzemeydi ve bu nedenle vakitle daha inançlı alternatifler geliştirildi.
Bakalit: Sentetik Plastiğin Doğuşu
1907 yılında Belçikalı kimyager Leo Baekeland, büsbütün sentetik birinci plastiği icat etti: Bakalit. Fenol ve formaldehit bileşiklerinden üretilen bakalit, güçlü, sert ve ısıya karşı dirençli bir malzemeydi. Elektrik yalıtkanı olması nedeniyle, telefon, radyo, takı ve mutfak eşyaları üzere pek çok alanda kullanıldı. Bakalit, kimya sanayisinde ihtilal yaratarak, sentetik plastiklerin yayılmasına öncülük etti.
Plastik Çağı: 20. Yüzyılda Gelişen Teknolojiler
Bakalit’in başarısı, büyük kimya şirketlerinin plastik üretimine yönelmesini sağladı. 20. yüzyıl boyunca yeni plastik cinsleri icat edildi ve günlük ömürde süratle yaygınlaştı. İşte bu devirde geliştirilen birtakım kıymetli plastik çeşitleri:
- Polivinil Klorür (PVC) – 1926 → Borular, kablo kaplamaları, pencere çerçeveleri
- Polietilen (PE) – 1933 → Poşetler, şişeler, ambalaj malzemeleri
- Polistiren (PS) – 1930’lar → Köpük bardaklar, izolasyon malzemeleri
- Polipropilen (PP) – 1951 → Plastik kaplar, araba modülleri, medikal ürünler
- Polietilen Tereftalat (PET) – 1940’lar → İçecek şişeleri, dokuma ürünleri
Bu yeni plastik cinsleri, daha sağlam ve ekonomik olması sebebiyle birçok sanayide süratle benimsendi. Bilhassa İkinci Dünya Savaşı sırasında, askeri gereçlerde plastiklerin kullanımı arttı ve savaş sonrası plastik üretimi patlama yaşadı.
Plastik Kirliliği ve Çevresel Etkileri
Plastiklerin yaygınlaşması, etraf üzerinde önemli tesirler yarattı. Güçlü olmaları nedeniyle tabiatta uzun mühlet bozulmadan kalmaları, bilhassa okyanuslarda plastik kirliliğine yol açtı. Günümüzde milyonlarca ton plastik atık, deniz canlıları ve ekosistemler için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Plastik atıkların etrafa verdiği ziyanları azaltmak için geri dönüşüm sistemleri geliştirilmiş olsa da, tek kullanımlık plastiklerin yaygın kullanımı hala büyük bir sorun olarak devam ediyor.
Plastik Kirliliğine Çözümler
Plastik kirliliğini azaltmak için dünya genelinde birçok çalışma yürütülüyor. İşte bu meseleye yönelik kimi tahlil teklifleri:
- Geri dönüşüm ve yine kullanım: Plastik atıkların geri dönüştürülmesi ve tekrar kullanımı teşvik ediliyor.
- Biyoplastikler: Bitkisel kaynaklı biyoplastikler, klasik plastiklerin yerine geçebilecek etraf dostu alternatifler sunuyor.
- Tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması: Plastik poşetler ve pipetler üzere tek kullanımlık eserlerin kullanımına sınırlamalar getiriliyor.
- Sürdürülebilir tüketim alışkanlıkları: Kumaş çantalar, cam şişeler ve yine kullanılabilir ambalajlar üzere etraf dostu seçenekler teşvik ediliyor.
Plastik Hayatımızı Nasıl Değiştirdi?
Plastiğin icadı, çağdaş hayatın temel taşlarından biri haline geldi. Alexander Parkes’in öncülüğünde başlayan plastik serüveni, günümüzde birçok kesimde ihtilal niteliğinde gelişmelere yol açtı. Lakin plastiğin etraf üzerindeki olumsuz tesirleri nedeniyle, daha sürdürülebilir tahliller geliştirmek büyük bir kıymet taşıyor.
Gelecekte biyoplastikler ve geri dönüşüm teknolojilerinin gelişmesiyle, plastik tüketiminin etrafa verdiği ziyanların azaltılması hedefleniyor. Fakat kişisel olarak da plastik kullanımımızı azaltarak, daha sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlayabiliriz.
”Renkli Fotoğraf Makinesi Ne Vakit İcat Edildi?” isimli yazımıza da göz atmanızı tavsiye ederiz!
Bu stil eşsiz içerikler için web sitemizi ve de instagram hesabımızı takip etmeyi unutmayınız.
